Treść strony
Historia Grębocina
Wcześniejsze nazwy miejscowości: Glamboki, 1414 r. Gramptcze, Gramczin, Grampsch, Gramthen, Gramtczin, Grambaczin, niem. Gramtschen.
Grębocin należy do najstarszych osad Ziemi Chełmińskiej. Po raz pierwszy wzmiankowano go w tzw. dokumencie łowickim w 1222 r. Grębocin to jeden z grodów darowanych w 1222 r. przez Konrada Mazowieckiego pruskiemu biskupowi misyjnemu Chrystianowi. Od XIII w., w czasach Zakonu Krzyżackiego Grębocin był wsią czynszową na prawie chełmińskim, należącą do komturstwa toruńskiego. W latach 1437/38 wieś miała 56 łanów czynszowych.
W 1457 r. król Kazimierz Jagiellończyk nadał folwark Grębocin i wieś pańszczyźnianą miastu Toruniowi, w którego posiadaniu znajdowały się one do 1820 r. Folwark grębociński stanowił samodzielny majątek należący do dóbr miejskich Torunia, przy którym istniała mała wieś. Folwark do 1738 r. był administrowany przez ustanowionych urzędników bądź oddany w dzierżawę, później wyłącznie dzierżawiony.
W latach 1772 - 93 Grębocin został włączony do zaboru rosyjskiego.
W latach 1793 - 1807 Grębocin został włączony do zaboru pruskiego, a w latach 1807 - 1813, zgodnie z konwencją elbląską, do Księstwa Warszawskiego.
W roku 1813 Grębocin został zdobyty przez wojska francuskie.
Po 15.05.1815 r. Grębocin ponownie włączono do zaboru pruskiego, w którym pozostawał do 1919 r., wchodząc w skład utworzonego w 1818 r. powiatu toruńskiego. W roku 1871 oddano do użytku linię kolejową Toruń - Jabłonowo przez Papowo Toruńskie.
W 1902 r. otwarto linię kolei wąskotorowej Toruń Mokre - Grębocin - Lubicz.
Zarówno budowa linii kolejowych, jak i przeobrażenia, które dokonały się w połowie XIX w. w związku z uwłaszczeniem włościan, przyczyniły się do rozwoju przestrzennego tej miejscowości. Zabudowa pojawiła się przy drodze wiodącej do dworca w Papowie Toruńskim, przy drodze do Kowalewa i drodze do Lubicza.
Zabudowa o wartości kulturowej pochodzi w większości z końca XIX w. i początku XX w. Domy mieszkalne i budynki gospodarcze z tamtego okresu są murowane, z cegły, nietynkowane, ze stromym dachem krytym dachówką. Najstarszym obiektem jest kościół pw. Św. Barbary, wzniesiony około 1300 roku w obrębie wsi Stary Grębocin. Z 1754 r. pochodzi dwór znajdujący się na terenie dawnego folwarku, przy którym znajdziemy relikty okazałego niegdyś parku, z aleją na osi głównego wejścia oraz nieliczne budynki mieszkalne i gospodarcze, w miejscu dawnej wsi pańszczyźnianej, pochodzącej z końca XIX w. i początku XX wieku.
W 1905 r. Grębocin liczył: 188 budynków mieszkalnych, 1663 mieszkańców (578 katolików, 1083 ewangelików). W skład tak licznej gminy wiejskiej wchodziły: wieś Grębocin, stacja kolejowa Grębocin, stacja Papowo Toruńskie, osady: Przydatki (n. niem. Friedrichshal), Przyłubie (n. niem. Wiesenthal), Wałdowo (n. niem. Waldau).
Od stycznia 1920 r. do września 1939 r. Grębocin należał do powiatu toruńskiego woj. pomorskiego.
W latach 1939 - 1945 został włączony do Rzeszy Niemieckiej, w ramach Okręgu Gdańsk - Prusy Zachodnie.
Po wyzwoleniu do 27 czerwca 1950 r. nadal znajdował się w województwie pomorskim, powiecie toruńskim. Od 28 czerwca 1950 r. do 30 czerwca 1975 r. był w województwie bydgoskim, powiecie toruńskim, a od 1 lipca 1975 r. do 1998 r. znajdował się w gminie Lubicz województwa toruńskiego. Od roku 1999 - gmina Lubicz, powiat ziemski toruński, woj. kujawsko-pomorskie.
Obiekty wpisane do rejestru zabytków
- dom (willa) ul. Dworcowa 64 z początku XX w., zbudowany przez Karola Polzfusa – dyrektora poczty w Gdańsku, wpisany pod numerem A/507 z dnia 04.11.1986 r.
- kościół poewangelicki p.w. św. Barbary pierwotnie katolicki, w latach 1565-1918 ewangelicki, murowany z cegły, odbudowany po zniszczeniach w czasie wojen szwedzkich z 4 ćw. XVII w ( ok. 1686 r.), salowy z kwadratową wieżą od zachodu oraz kaplicą od południa; obecnie siedziba Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa.
Obiekty o wartości historyczno–kulturowej
- zespoły sakralne tj. cmentarz ewangelicki, nieczynny ( najstarsze nagrobki z 1812 i 1818 r.), budynek dawnej pastorówki murowany z ok. XIX w., cmentarz przykościelny z ok. 1930 r.,
- zespół dawnego folwarku składający się z dworu murowanego z cegły ok.1754 r., parku podworskiego krajobrazowego o pow. 1,3 ha z końca XIX w. z zachowaną aleją lipowo- kasztanową ,
- dawna szkoła i mieszkania z około 1910 r.
- domy mieszkalne z około 1900 r.