Treść strony

Historia Gronowa

Historia wsi sięga roku 1412. W latach 1437-1438 Gronowo było własnością Zakonu Krzyżackiego, komturstwa toruńskiego, obejmowała 47 łanów czynszowych, 7 zagrodników, 5 zagród opustoszałych, 2 zagrody osadzone oraz karczmarz.
W 1466 r. dobra komturstwa przeszły na własność Korony Polskiej. Wieś Gronowo od tej pory była w dyspozycji królów polskich jako dobra gracjalne (z ograniczonym prawem własności).
W 1472 r. Kazimierz Jagiellończyk zezwolił wojewodzie chełmińskiemu Gabrielowi Bażyńskiemu oddać wieś w zastaw za 400 grzywien rajcy toruńskiemu Rackendorffowi, a w latach 1511-1517 wieś miała w zastawie rodzina Szczawińskich. 
W 1520 r. Zygmunt I nadał wieś Gronowo miastu Toruń w zamian za zamek w Świeciu. 
W roku 1570 wieś liczyła 10 chłopów, 6 zagrodników, 5 komornic, była dobrem gracjalnym – własnością królewską, w powiecie chełmińskim, starostwie lipienieckim.
W 1639 r. Król Władysław IV nadał Gronowo burmistrzowi toruńskiemu Janowi Preussowi, po którego śmierci wieś wróciła w posiadanie szlacheckich tenutariuszy.
W roku 1773 Gronowo z Gronówkiem miało 22 włóki szlacheckie, 4 włóki i 27 morgów czynszowych, 4 włóki proboszczowskie tj. razem 30 włók i 27 morgów w tym 4 włóki młodego lasu sosnowego. Liczyło 116 mieszkańców, byli w tym: 1 owczarz, 1 kowal, 11 zagrodników czynszowych, 2 zagrodników na służbie, 3 osadników i 3 osadników na ziemi kościelnej. 
W latach 1920-1939 właścicielem dóbr Gronowo i Gronówko był Książę Władysław Włodzimierz Puzyna, w tym czasie miejscowość liczyła 220 mieszkańców i 19 budynków mieszkalnych (łącznie z osadą młyńską Juda). 
Folwark proboszczowski liczył 6 mieszkańców i 1 budynek mieszkalny, a leśniczówkę Gronowo stanowiło 8 mieszkańców i 2 budynki mieszkalne. 
Majątek w jednym kluczu z Gronówkiem liczył ok. 1470 ha z młynem i gorzelnią. W czasie II wojny światowej znajdowała się tam szkoła rolnicza, w następnie w 1944 r. szpital. 
Po wojnie w Gronowie powstał zespół szkół rolniczych.
Układ przestrzenny wsi w formie ulicówki z folwarkiem położonym na skraju osady, wykształcił się w drugiej połowie XIX w. W miejscu zabudowań XVIII-wiecznego dworu powstał duży kompleks budynków gospodarczych folwarku, a także nastąpiła rozbudowa sieci dróg w jego obrębie.
Zmienił się także charakter zabudowy wsi. W miejsce dawnych zagród powstały budynki mieszkalne, wielorodzinne dla pracowników zatrudnionych w folwarku. Były to: dwojaki, czworaki i sześcioraki w większości szachulcowe, parterowe ze stromymi dachami, kryte dachówką. W tym czasie wzniesiono również budynek dla robotników sezonowych. Zabudowa ta, z uwagi na zły stan techniczny, uległa likwidacji w latach 30. XX w. Przetrwały jedynie niektóre budynki murowane, tj. kuźnia, dawna szkoła podstawowa i kilka budynków mieszkalnych.
Z okresu parcelacji wsi w roku 1936 pochodzi zespół zabudowań położonych na południowy wschód od wsi. Budynki mieszkalne drewniane, zwane „poniatówkami” zrealizowano w oparciu o projekty typowe i dzięki dużym dotacjom państwowym.
Oblicze wsi w znacznym stopniu zmieniły budowle lat 60. tzn. zespół budynków Technikum Rolniczego oraz osiedle budynków jedno i wielorodzinnych .
Nazwa miejscowości przez lata kształtowała się następująco: 1412 Grunaw, Gronau, Grünow, Grynow, Grunnaw, 1570 Gronowo, 1789 Grunowo. 

Obiekty wpisane do rejestru zabytków:

  • kościół parafialny rzymsko-katolicki p.w. św. Mikołaja zbudowany w 1. połowie XIV w. , wieżę dostawiono w połowie XVII w. oraz dobudowano prezbiterium,
  • park podworski powierzchni 3,0 ha z XIX/XX w. 

Obiekty o wartości historyczno-kulturowej:

  • stanowisko archeologiczne posiadające własną formę krajobrazową (grodzisko) – n. niem. Burgmall,
  • zespoły sakralne (cmentarz przykościelny - katolicki z końca XIX w.)
  • obiekty sakralne (cmentarz rodowy nieczynny, grobowiec - mauzoleum rodziny von Wolff, murowany na planie koła z 1860 r.),
  • założenie dworskie z folwarkiem ,
  • folwark proboszcza,
  • aleja lipowa od wsi ku leśniczówce i mauzoleum,
  • zabudowa mieszkaniowa tj. dawne czworaki i sześcioraki, zajazd, organistówka i leśniczówka.

Młyn Juda 1427 Judenmühle, Jodenmel, Judenmöll.

  • 1427 - młyn w komturstwie kowalewskim. Mistrz Paweł Russdorf nadał młyn ze stawem i prawem rybołówstwa – jako wolną posiadłość - Hannosowi Seefelt z Dźwierzna z prawem wykupu przez Zakon od spadkobierców Hannosa
  • 1440 - wdowa po Mikołaju Jodensie przekazała młyn Mikołajowi Rüdigerowi. Po nim właścicielką zostaje Barbara Freitag
  • 1493 - młyn kupił Mikołaj Zepplitz
  • 1525 - Zygmunt I nadał młyn Franciszkowi Estkenowi z Torunia
  • 1553 - Hans Estken sprzedał młyn Stanisławowi Kostce
  • 1570 - młyn stanowił własność królewską w dzierżawie Jana Strobanda, administracyjnie w powiecie michałowskim, parafii Wielka Łąka.

Obecnie młyn i osada młyńska nie istnieją.

« wstecz